Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας Αγίου Όρους

Η Ιερά Μονή της Μεγίστης Λαύρας που βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της χερσονήσου του Άθω, είναι ιεραρχικά η πρώτη μονή ανάμεσα στις είκοσι Αγιορείτικες Μονές, αλλά και η πρώτη σε έκταση. Καθώς ο ιδρυτής της ήταν ο όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης από την Τραπεζούντα, ο οποίος ήταν θεμελιωτής του κοινοβιακού μοναχισμού στο Άγιον Όρος, η Μονή θεωρείται το μοναστηριακό ξεκίνημα στην χερσόνησο. Αποτελεί δηλαδή  την αρχή του οργανωμένου βίου στο Άγιον Όρος.

Η Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας χτίστηκε πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλεως “Ακρόαθως” το 963 μ.Χ και καθ’ όλη την ιστορία της πέρασε περιόδους άνθησης αλλά και παρακμής. Γνώρισε πυρπολήσεις, πειρατικές λεηλασίες και επιθέσεις ληστών. Πάνω από 50 άγιοι ασκήτευσαν σε αυτήν και την γύρω περιοχή της.

Ο Αθανάσιος που ήταν καθηγητής στην Πόλη πήγε στον Άγιον Όρος ως ερημίτης το 957. Καθώς ήταν προσωπικός φίλος του στρατηγού Νικηφόρου Φωκά, όταν ο τελευταίος έγινε αυτοκράτορας η Λαύρα έγινε βασιλική μονή λαμβάνοντας πλούσιες επιχορηγήσεις. Η Μέγιστη Λαύρα, όπως ονομάστηκε, οργανώθηκε βάσει του συστήματος των μεγάλων κοινοβιακών μοναστηριών, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση των παραδοσιακών ερημιτών του Όρους. Αφού ορίστηκε ένα καθεστώς συνύπαρξης του αναχωρητικού και του κοινοβιακού συστήματος, η Λαύρα αποτέλεσε το πρώτο μεγάλο κοινόβιο του Αγίου Όρους με 80 μοναχούς, αριθμός που αυξήθηκε στους 700 τον 11ο αιώνα, αλλά και μειώθηκε δραματικά στα μέσα του 17ου αιώνα σε μόνο πέντε μοναχούς.

Το Καθολικό της Μονής χτίστηκε το 963-1003 και αποτελεί το πρότυπο των μετέπειτα αγιορείτικων ναών. Ο μεγάλος τρούλος που το επιστεγάζει και στηρίζεται σε τέσσερις κίονες, συμβολίζει τα ουράνια. Εσωτερικά είναι θεσπέσια διακοσμημένο με τοιχογραφίες του κρητικού αγιογράφου Θεοφάνη που χρονολογούνται από το 1535. Απέναντι από το Καθολικό βρίσκεται η Τράπεζα με αγιογραφίες από το 1512 ενώ από πίσω βρίσκεται η βιβλιοθήκη της Μονής που αποτελεί και την πλουσιότερη στο Άγιον Όρος. Σε αυτήν βρίσκεται το αρχαιότερο χειρόγραφο με μεγαλογράμματη γραφή που υπάρχει στο Άγιον Όρος. Επιπρόσθετα, υπάρχουν πάνω από 20,000 έντυπα βιβλία, 2,500 χειρόγραφα καθώς και πλήθος από ανεκτίμητα χειρόγραφα υπογεγραμμένα από αυτοκράτορες, πατριάρχες και σουλτάνους. Αριστερά του Καθολικού σε ένα εκκλησάκι που τιμάται στο όνομα των 40 Μαρτύρων, στεγάζεται ο τάφος του Οσίου Αθανασίου.

Το πλήρως οργανωμένο μοναστικό συγκρότημα περιβάλλεται από ισχυρό τείχος και στον περίβολο βρίσκονται οι ναοί της Παναγίας Κουκουζέλισσας και του Αγίου Μιχαήλ Συνάδων της Φρυγίας. Στις τέσσερις πτέρυγες που περιβάλλουν το συγκρότημα βρίσκονται τα ασκητικά κελλιά, οι ξενώνες και τα δεκάδες παρεκκλήσια.

Το σκευοφυλάκιο της Μονής Λαύρας φυλάσσει εξαιρετικά πολύτιμα εκκλησιαστικά σκεύη, χρυσοκέντητα άμφια, το στέμμα και τον “σάκκο” του Νικηφόρου Φωκά, αλλά και ένα αυτοκρατορικό ένδυμα διακοσμημένο με πολύτιμες πέτρες. Από το πλήθος πολύτιμων εικόνων, ξεχωρίζουν οι τέσσερις επιχρυσωμένες πολύτιμες εικόνες, δώρο των αυτοκρατόρων Ανδρόνικου Α’ και Αλέξιου Α’ Κομνηνού. Από αυτές, η μια εικόνα είναι του Σωτήρος και χρονολογείται στα 843 και η άλλη του Ιωάννη του Θεολόγου. Ωστόσο, αξιοσημείωτες είναι οι εικόνες της Υπεραγίας Θεοτόκου της Κουκουζέλισσας, η άγια εικόνα της Θεοτόκου “Κτιτορική” που αποτελεί την εικόνα του θαύματος που έκανε ο Άγιος Αθανάσιος, καθώς και η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου της “Οικονόμισσας”.

Παναγία Κουκουζέλισσα

Η εικόνας της Παναγίας Κουκουζέλισσας αποτελεί την κυριότερη εικόνα της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας με μια υπέροχη ιστορία να περιβάλλει την ύπαρξη της. Ονομάστηκε έτσι από τον Ιωάννη Κουκουζέλη που γεννήθηκε τον 12ο αιώνα στο Δυρράχιο. Παιδί φτωχής οικογένειας, έτρωγε κουκιά και ζέλια (χόρτα) και έτσι πήρε το όνομα του. Λόγω της ωραίας του φωνής, κέρδισε την εύνοια του αυτοκράτορα Αλέξιου Α’ όταν πήγε στην Πόλη. Ωστόσο, παρόλες τις τιμές που απολάμβανε ήθελε να αφιερώσει την ζωή του στον Θεό και να γίνει μοναχός. Καθώς όμως ο αυτοκράτορας ήθελε να τον παντρέψει με μια πριγκίπισσα αποφάσισε να καταφύγει στην Μονή Μεγίστης Λαύρας όπου ανέλαβε ως διακονία να βόσκει τα ζώα. Εξασφάλισε με αυτόν τον τρόπο την ποθητή απομόνωση και ανωνυμία του. Λόγω της μεγάλης του προσήλωσης στον Θεό, έψελνε πάντα με υπέρτατη κατάνυξη και γλυκύτητα, ώστε ακόμα και τα ζώα καθηλώνονταν στο άκουσμα των ψαλμών του. Μια μέρα ο Ιωάννης κουρασμένος αποκοιμήθηκε μέσα στον ναό όπου έψελνε τις Κυριακές και τότε ξαφνικά του παρουσιάστηκε η Παναγία. Η Υπεραγία του ζήτησε να συνεχίσει να ψέλνει και του είπε ότι θα τον ανταμείψει στους ουρανούς για τους ύμνους του. Όταν ξύπνησε από το ευλογημένο όνειρο, ο Ιωάννης ταραγμένος βρήκε στο χέρι του ένα χρυσό νόμισμα το οποίο τοποθέτησε με ευλάβεια στην θαυματουργή εικόνα. Από εκείνη την στιγμή ο Ιωάννης με ακόμα μεγαλύτερο ζήλο σκόρπιζε την ευλαβική μελωδία του αδιάκοπα, ώστε τα πόδια του σάπισαν από την ορθοστασία. Τότε λέγεται ότι εμφανίστηκε πάλι η Παναγία και τον θεράπευσε. Έκτοτε οι μοναχοί της Μονής τιμούν την Παναγία Κουκουζέλισσα την 1η Οκτωβρίου.

Η Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρα αποτελεί ένα μέρος εξαιρετικού ιστορικού και θρησκευτικού ενδιαφέροντος και εορτάζει στις 5 Ιουλίου, την ημέρα της Κοιμήσεως του ιδρυτή της Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτη. Φιλοξενεί περίπου 320 μοναχούς ενώ δίνει τη δυνατότητα διανυκτέρευσης σε συγκεκριμένο αριθμό επισκεπτών κατόπιν πρότερης αίτησης.